Podróżowanie po Litwie - cz. I

  

26.05.2011r.

                   W czwartek 26 maja 2011 r. wybrałem się w podróż genealogiczno-turystyczno-poznawczą na Litwę.   Przez Augustów, Giby do przejścia granicznego, gdzie w przydrożnym kantorze wymiana złotówek na lity na drobne zakupy i przez otwarte przejście graniczne wjazd na Litwę.

                  W Łozdziejach (Lazdijai) skręcam w prawo. Dobrze utrzymaną, pustą  drogą 134 przechodzącą w 133, wśród lasów i jezior dojeżdżam do mostu na Niemnie. Za mostem po prawej stronie „góra zamkowa”, na której w dalekiej przeszłości stał litewski zamek obronny. Przejeżdżając tędy koniecznie trzeba wdrapać się na tę górkę, na którą prowadzą drewniane stopnie. Pokonawszy je stajemy  zachwyceni piękną panoramą  zakola Niemna z umiejscowioną na nim wysepką i wpadającą do niego w tym miejscu Mereczanką, a także mostem, przez który przejeżdżaliśmy. Z drugiej strony od późnej jesieni do wiosny, gdy nie zasłaniają widoku liście na drzewach w niedalekiej odległości widoczny jest kościół i zabudowania Merecza.

l

 

Merecz (Merkine)

W XIV wieku wzniesiono tu zamek obronny, znany w źródłach krzyżackich z 1377 roku pod nazwą Merkenpille. Okoliczne lasy były ulubionym miejscem polowań urządzanych przez wielkich książąt litewskich i królów polskich. W 1418 roku król Władysław II Jagiełło przebywał w Mereczu w okresie świąt Bożego Narodzenia, a w 1421 roku przyjmował tam posłów czeskich, ofiarujących mu koronę. W 1501 roku wielki książę litewski Aleksander Jagiellończyk nadał część lasów mereczeńskich Michałowi Glińskiemu. W tym czasie w rejonie Merecza rozwinęło się osadnictwo wiejskie. Osady były zakładane głównie przez ludność litewską. W późniejszym czasie zamek mereczeński rozbudowano i często był nazywany zamkiem królowej Bony.

               Miasto otrzymało prawa miejskie od króla Zygmunta II Augusta w 1569 roku. W Mereczu zmarł 20 maja 1648 roku król polski i wielki książę litewski Władysław IV, a w 1744 roku ostatni z męskich potomków książęcej rodziny Wiśniowieckich, wojewoda wołyński i hetman wielki litewski, książę Michał Serwacy Wiśniowiecki. Po jego śmierci majątki Wiśniowieckich przeszły w ręce rodów Ogińskich, Zamoyskich i Mniszchów. W 1795 rok miasto przeszło pod panowanie Rosji. W okresie wojny Napoleona z Rosją (1812) Merecz uległ poważnym zniszczeniom. W połowie XIX wieku rozebrano dawny klasztor, a w dawnym ratuszu urządzono cerkiew. Zachował gotycki kościół parafialny ufundowany przez króla Władysława Jagiełłę. W Mereczu istniał młyn turbinowy, który spłonął w 1908 roku. Przed 1914 rokiem okolice miasteczka opustoszały wskutek słabych gleb i masowej emigracji do Ameryki. W wyniku I wojny światowej Merecz znalazł się się w granicach Pierwszej Republiki Litewskiej. (Wikipedia)

Z Merecza pustą drogą wiodąca cały czas przez  lasy dojechałem do Olkienik.

Tu mieszkali moi dziadkowie i urodziła się Mama.

Olkieniki, małe miasto drewniane, położone nad rzeką Merecz, blisko ujścia do niej Solczy (dopływ Niemna), ok. 50 km od Wilna na trakcie do Merecza idącym.

               W 16 wieku za obu Zygmuntów Olkieniki były uczęszczane, zwłaszcza, że będąc starostwem miały dwór królewski. Jadący wtenczas z Wilna  do Krakowa na Brześć i Lublin, udawali się naprzód do Rudnik, stamtąd do Olkienik i do Merecza. Zygmunt August prowadząc roku 1551 zwłoki żony swojej Barbary z Krakowa do Wilna, gdy tu dnia 19 czerwca przybył, powitany od senatorów litewskich, jednego z nich najzasłużeńszego sobie Mikołaja Czarnego Radziwiłła marszałka i kanclerza Wielkiego Litewskiego na dostojność wojewody wileńskiego wyniósł.

           Pierwszy kościół powstał przed 1555 r. z fundacji królowej Bony. Spalili go Rosjanie w 1655 r.  W 1631 r. miecznik wielki litewski Krzysztof Chalecki sprowadził do Olkienik franciszkanów. Klasztor powstał w 1635 r., pierwotnie jako filia klasztoru wileńskiego, usamodzielnił się w 1650 r. W tym czasie miecznikostwo Chaleccy przy klasztorze wystawili murowany kościółek, w którego wnętrzu powstał Domek Loretański, wg wzoru rzymskiego Loreto. Kościółek i klasztor przebudowano w 1779 r. Klasztor franciszkanów władze carskie zamknęły w 1832 r. Urządzono w nim koszary, kościół zamieniono na cerkiew. Po 1920 r. ponownie przejęli go katolicy.

W latach 1925-39 w budynkach poklasztornych  koszarował szwadron kawalerii KOP „Olkieniki”.

W 1944 roku Niemcy spalili budynek klasztoru franciszkanów i cerkiew. 

 Dziś z całego kompleksu pozostały nikłe ślady.

                    Prawa miejskie Olkieniki otrzymały w 1571 r. od króla Zygmunta Augusta.
Potwierdził je w 1792 r. Stanisław August Poniatowski.
                   W listopadzie 1700 r. szlachta z kilku okolicznych ziem, będąca stronnikami

ks. Ogińskiego, stoczyła pod Olkienikami bitwę z prywatnym 9-tysięcznym wojskiem hetmana Kazimierza Sapiehy pod dowództwem gen. Michała Sapiehy.
Pospolite ruszenie szlachty było prawie dwukrotnie liczniejsze. Dowodził nim książę Michał Wiśniowiecki. Wojska magnata poniosły sromotną klęskę, a sam Michał Sapieha został wywleczony przez pijaną szlachtę z prowizorycznego więzienia i rozsiekany szablami.

Bitwa pod  Olkienikami zakończyła hegemonię Sapiehów na Litwie.

                   Olkieniki były siedzibą starostwa, którego dzierżawcą około roku 1823 był Franciszek Rupejko, fundator kalsycystycznego kościoła katolickiego pw. Nawiedzenia NMP, wybudowanego w miejscu starszego. W wyposażeniu kościoła ciekawe i cenne obrazy: Wniebowzięcie NMP (XVIII w.), Św. Franciszek i Św. Antoni (pocz. XIX w.), spotkanie Marii z św. Elżbietą , MB z Dzieciątkiem, Św. Izydor (XIX w.), ponadto pięć drewnianych rzeźb z XVIII w, dwa XVIII-wieczne kielichy i monstrancja z XIX w.

                                                                 c.d. podróży w  cz. II